Kreozot

Czym jest kreozot i dlaczego należy go neutralizować w sposób bezpieczny i kontrolowany

Stosowany od 1838 roku do zabezpieczania drewna kreozot jest mieszaniną setek różnych związków, w tym dwu- i wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA), tj. naftalen, antracen, fenantren, chryzen, stanowiących od 80 do 90% składników oleju oraz składników kwaśnych i zasadowych – fenoli, krezoli, metylowych pochodnych piryny i innych. Za najbardziej niebezpieczny składnik uznaje się benzo(a)piren. Kreozot ma bardzo dobre właściwości zabezpieczające, ale jest dla człowieka silnie toksyczny i rakotwórczy. Dlatego na przestrzeni ostatnich lat większość państw zaostrzyła przepisy w zakresie wykorzystania kreozotu oraz postępowania z drewnianymi odpadami zabezpieczonymi kreozotem.

Na całym świecie, w tym w Polsce, w ramach modernizacji szlaków kolejowych, tam gdzie jest to możliwe, wymienia się nasycone kreozotem drewniane podkłady kolejowe na strunobetonowe lub inne nie stanowiące zagrożenia dla ludzi i środowiska. Do 2025 roku w Polsce ma zostać zmodernizowanych 9 tys. kilometrów torowisk kolejowych. Oznacza to konieczność utylizacji ponad 15 mln drewnianych podkładów kolejowych, czyli 975 tyś. ton niebezpiecznych odpadów (kod 17 02 04*). Nasycalnie działające na terenie Polski są głównymi dostawcami impregnowanego drewna olejem kreozotowym na rynek polski i europejski. Niestety, kreozotu nie da się całkowicie wyeliminować ze środowiska. Kolej nie może całkowicie zastąpić drewnianych podkładów strunobetonowymi. Drewno musi być stosowane m.in. na łukach o promieniu poniżej 250 metrów, a także na dużych nachyleniach torowisk. Komisja Europejska zaostrzyła przepisy dotyczące stosowania kreozotu, nowe przepisy weszły w życie 1 maja 2013 r. Zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 528/2012 z dnia 22 maja 2012 r., od 1 maja 2013 r. kreozot, stosowany do impregnacji podkładów kolejowych, uznano za bezprogowy czynnik rakotwórczy i sklasyfikowano jako substancję rakotwórczą kategorii 1B, a niektóre z WWA uznano za trwałe, zdolne do bioakumulacji i toksyczne. Zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 14 grudnia 2012 roku zabrania się odzyskiwania i unieszkodliwiania takich odpadów poza instalacjami lub urządzeniami spełniającymi określone wymagania, a zużyte podkłady kolejowe nie powinny być przekazywane osobom fizycznym do jakiegokolwiek wykorzystania.